Hoa nhài

Hoa nhài được biết đến với nhiều công dụng như giảm căng thẳng, thanh nhiệt, hạ sốt, giảm đau nhức xương khớp và đau bụng do ăn đồ lạnh. Tuy nhiên, trà hoa nhài có chứa hàm lượng caffeine khá cao nên cần thận trọng khi sử dụng cho người mẫn cảm với thành phần này và phụ nữ đang mang thai.

Tên gọi khác: Mạt lợi, Mạt lị, Nhài kép, Nhài đơn, Lài,…
Tên khoa học: Jasminum sambac (L.)
Họ: Nhài (Oleaceae)

NỘI DUNG BÀI VIẾT

1. Mô tả Dược liệu

1.1. Đặc điểm Thực vật

Nhài là cây thân nhỡ, có chiều cao khoảng 0.5 – 3m, với nhiều cành mọc tỏa ra xung quanh. Lá hình bầu dục, mặt bóng, mặt dưới có lông và mép lá nguyên. Hoa mọc thành cụm ở ngọn, có màu trắng và mùi thơm đặc trưng. Quả của cây có màu đen, hình cầu, hai ngăn và được bao bởi đài.

1.2. Bộ phận Dùng

Rễ, lá và hoa của cây được sử dụng để làm thuốc.

1.3. Phân bố

Cây hoa nhài có nguồn gốc từ Ấn Độ và được trồng ở nhiều quốc gia để làm cảnh, làm trà và làm thuốc.

1.4. Thu hái và Sơ chế

Rễ: Thu hái vào mùa đông. Sau khi đào lấy rễ, đem thái nhỏ, sấy hoặc phơi khô.
Hoa: Thu hái vào mùa hè thu khi hoa vừa mới nở, có thể dùng tươi hoặc phơi khô.
Lá: Thu hái quanh năm.

1.5. Bảo quản

Bảo quản trong hộp kín, đặt ở nơi khô ráo và thoáng mát.

1.6. Thành phần Hóa học

Hoa nhài chứa chất béo thơm với hàm lượng 0.08%. Chất béo này bao gồm các hợp chất như este anthranylic metyl, indol, ester formic acetic-benzoic-linalyl, paraffin, và các thành phần khác.

2. Vị Thuốc Hoa Nhài

2.1. Tính Vị

Lá, rễ và hoa nhài: có vị cay, ngọt, tính mát.

2.2. Quy Kinh

Chưa có nghiên cứu cụ thể về quy kinh của hoa nhài.

2.3. Tác Dụng Dược Lý

2.3.1. Theo Đông Y

Tác dụng: Hoa nhài có tác dụng lợi thấp, giải biểu, thanh nhiệt và trấn thống. Rễ cây hơi có độc, tác dụng an thần, gây tê và trấn thống.
Chủ trị:
- Hoa: dùng để sắc chữa sởi mọc không đều, sởi do sốt ở trẻ nhỏ, mắt có màng mộng, viêm màng khóe mắt và rửa mặt.
- Lá và hoa: trị đau bụng, mụn nhọt có độc, lỵ, tiêu chảy, ngoại cảm phát sốt.
- Lá: trị bạch đới, lá khô ngâm với nước đắp trị loét lâu ngày.
- Rễ: điều kinh, viêm giác mạc, viêm mũi, đòn ngã bị thương và mất ngủ.

2.3.2. Theo Nghiên Cứu Dược Lý Hiện Đại

Điều hòa đường huyết: Hoa nhài giúp điều hòa sản sinh insulin, ổn định đường huyết và ngăn ngừa bệnh tiểu đường.
Chống oxy hóa: Các polyphenol trong hoa nhài, đặc biệt là epigallocatechin gallate (EGCG), có tác dụng chống oxy hóa, ngăn ngừa ung thư, giảm cân và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Chống viêm: EGCG trong hoa nhài có tác dụng hạ lipid máu và chống viêm.
Giảm cân: EGCG và caffeine trong hoa nhài giúp đốt cháy chất béo, kiểm soát cân nặng và ngăn ngừa béo phì.
Bảo vệ sức khỏe răng miệng: Catechin trong hoa nhài tiêu diệt vi khuẩn gây mảng bám, sát trùng và loại bỏ mùi hôi miệng.
Tăng cường chức năng não: Caffeine trong hoa nhài kích thích hệ thần kinh, cải thiện tâm trạng và tăng cường chức năng não bộ.
Ngăn ngừa bệnh Parkinson và Alzheimer: Các chất chống oxy hóa trong hoa nhài trung hòa gốc tự do, giảm nguy cơ các bệnh lý về thần kinh.
Hỗ trợ điều trị ung thư: Các polyphenol, đặc biệt là EGCG, ức chế tế bào ung thư, giảm kích thước khối u và ngăn ngừa di căn.
Giảm căng thẳng: Mùi hương từ hoa nhài đem lại cảm giác thư giãn. Tuy nhiên, cần thận trọng với người dị ứng mùi hương này.

2.4. Cách Dùng và Liều Lượng

Rễ: nghiền trong nước, liều dùng 1 – 1.5g/ngày.
Hoa: hãm trà uống.
Lá: dùng ở dạng sắc và đắp ngoài.
Liều dùng của hoa và lá: 3 – 5g/ngày.

2.5. Những Điều Kiêng Kỵ Khi Dùng Hoa Nhài

Caffeine trong trà hoa nhài: có thể gây mất ngủ và tăng huyết áp nhẹ. Nên phối hợp với các dược liệu khác để tránh tình trạng này.
Không dùng cho phụ nữ mang thai: mùi hương của hoa nhài có thể gây co thắt sớm, dẫn đến sảy thai hoặc sinh non.
Dùng trà hoa nhài khi bụng đói: có thể gây đau thượng vị và làm nghiêm trọng triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng.
Catechin trong trà nhài: có thể làm giảm hấp thu sắt từ thực phẩm. Tránh dùng dược liệu này lâu dài để tránh thiếu máu.
Người suy nhược: không nên dùng các bài thuốc từ hoa nhài.

Hoa nhài là một dược liệu quý với nhiều công dụng và phù hợp với nhiều đối tượng. Tuy nhiên, cần thận trọng với những người mẫn cảm với caffeine và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng để đảm bảo an toàn và hiệu quả.